W niedzielę 2 czerwca odbyła się w Bazylice Archikatedralnej w Poznaniu 141 prezentacja Verba Sacra, poświęcona Listom pasterskim św. Pawła. Usłyszeliśmy Pierwszy i Drugi List do Tymoteusza oraz List do Tytusa w interpretacji znanego aktora telewizyjnego i filmowego Piotra Cyrwusa. Komentarz i wybór fragmentów - ks. dr Tomasz Siuda. Oprawa muzyczna w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół Muzycznych w Poznaniu: Trio saksofonowe "Nastroje" w składzie - Mateusz Pusiewicz, Ludwik Mierzejewski, Faustyna Szudra oraz Przemysław i Robert Degórscy /duet akordeonowy/. W programie znalazły się utwory Bacha, Francka, Angelisa, Krala i Tansmana. Zdjęcia Zbigniewa Skibniewskiego.
Komentarz biblisty
LISTY PASTERSKIE
Ogólne wprowadzenie
1-2 List do Tymoteusza i List do Tytusa, nazywane są Listami pasterskimi, gdyż nie są kierowane do określonych wspólnot chrześcijańskich, lecz do ich pasterzy, którzy stoją na czele gminy, i są za nią odpowiedzialni. Nie oznacza to, że są to listy prywatne. Znajdujemy w nich po raz pierwszy pojawiające się prawniczo-kościelne elementy porządkujące życie wspólnoty, jak również „normy indywidualnego postępowania”. Bezpośrednim adresatami Listów są uczniowie – współpracownicy Apostola Pawła.
Tymoteusz, który pochodził z Listry był synem pogańskiego (greckiego) ojca i żydowskiej matki (Dz 16,1). O imionach matki i babci dowiadujemy się z 2 Listu do Tymoteusza (1,5). Podczas swojego drugiego pobytu w Listrze Paweł pozyskał Tymoteusza, jako swego pomocnika, który towarzyszył Apostołowi w czasie jego podroży misyjnych. Cieszył się on ze strony Pawła wielkim zaufaniem, co potwierdza fakt, iż Apostoł powierzał mu wiele trudnych zadań (zob. m. in. 1 Tes 3,2.6; 1 Kor 4,17; 16,10). Według Dziejów Apostolskich (20,4) Tymoteusz towarzyszy Pawłowi w czasie jego ostatniej podróży do Jerozolimy w celu przekazania zebranej w pawłowych wspólnotach kolekty na rzecz ubogich w gminie jerozolimskiej. W większości listów św. Pawła Tymoteusz pojawia się obok Apostoła Narodów, jako nadawca tychże listów.
Kolejnym towarzyszem Pawła był Tytus. Informacje o nim dostarczają nam głównie Listy św. Pawła: do Galatów i do Koryntian. Tytus był chrześcijaninem pochodzenia pogańskiego, który nie poddał się obrzezaniu (Ga 2,1.3). Pochodził prawdopodobnie z Antiochii i towarzyszył Pawłowi na tzw. sobór jerozolimski (Ga 2,1nn). Szczególnie ważnym jego zadaniem, była zbiórka kolekty (2 Kor 8) na rzecz wspólnoty jerozolimskiej. Obok Tymoteusza należał do najbliższych współpracowników Apostola Pawła.
Listy pasterskie zaliczamy do tzw. pseudoepigrafii. Ich styl i słownictwo, jak również obraz Kościoła, który w nich jest zarysowany, wskazują, że są to listy, niepawłowego autorstwa. Nawiązują jednak do spuścizny teologicznej Pawła i powstały w gronie jego uczniów. Powołują się na autorytet Pawła, by podkreślić wiarygodność przekazywanej nauki. Listy pasterskie stanowią kontynuację tradycji apostolskiej.
Tematyka
Główna oś zainteresowań autora/autorów Listów pasterskich dotyczy Kościoła. Nie są to jednak rozważania natury teoretycznej, lecz głównie praktycznej. Całkowicie nieobecna jest Pawłowa metafora Kościoła – Ciało Chrystusa, a dominujący obraz Kościoła to dom Boży:
Gdybym zaś się opóźniał, (piszę) byś wiedział,
jak należy postępować w domu Bożym,
który jest Kościołem Boga żywego, filarem i podporą prawdy (1 Tm 3,15).
Dom rozumiany jest w znaczeniu szerszym, i oznacza rodzinę, wspólnotę. Dlatego Kościół postrzegany jest jako Boża rodzina, wspólnota szczególnego oddziaływania Boga, jest wprost „fundamentem Bożym” (2 Tm 2,19). Równocześnie Kościół jest filarem i podporą prawdy, tzn. nie tylko ją głosi, ale i strzeże. Chodzi tutaj o prawdę w znaczeniu zbawczym. Istnieje ściśle powiązanie między prawdą i wiarą (1 Tm 2,7), prawdą i dobrą nauką (1 Tm 4,6). Tę prawdę należy poznawać (1 Tm 2,4; 4,3; 2 Tm 2,25; 3,7), o nią zabiegać. Z racji, iż Kościołowi powierzone zostały w depozycie prawdy wiary (1 Tm 6,20; 2 Tm 1,12), musi on je nie tylko zachować i przekazywać, ale strzec, by autentyczna doktryna wiary nie uległa skażeniu.
Listy pasterskie ukazują, iż Kościół wszedł w nową fazę, w okres pewnej konsolidacji. Następuje przesunięcie akcentów z zadań o charakterze misyjnym na rzecz wprowadzenia ładu i porządku wewnątrz samej wspólnoty. Zagrożenia dla prawdziwej wiary pojawiają się już nie z zewnątrz, lecz wewnątrz wspólnoty Kościoła. Dlatego we wszystkich Listach pasterskich spotykamy dysputę z błędnymi naukami i wskazaniami jak postępować wobec błędnowierców. Krystalizują się kościelne urzędy, które mają służyć zachowaniu ciągłości przepowiadania apostolskiego i przyczyniać się do budowania jedności mieszkańców domu Bożego. Uporządkowanie życia wewnątrz Kościoła, jako domu Bożego, wymaga od jego mieszkańców zajęcia odpowiedniej postawy. Dlatego w Listach pasterskich spotykamy się z ustalonymi wymaganiami stawianymi kandydatom do sprawowania różnych urzędów i posług wewnątrzkościelnych, jak i zaleceniami dotyczącymi ich sprawowania. Pojawiają się katalogi cnót, o które zabiegać mają wszyscy wierzący, przywoływane są wskazania określające w jaki sposób należy kształtować relację między Kościołem a światem. W pouczeniach moralnych szczególny akcent położony jest na nawrócenie grzesznika, na przejście od niewiary do wiary (1 Tm 1,12-16). Przy czym zachowany zostaje prymat Bożej łaski, objawionej w Jezusie Chrystusie (Tt 2,11-15). W tym kontekście na szczególną uwagę zasługuje klasyczny tekst o zbawczym pośrednictwie Jezusa Chrystusa:
Jeden bowiem jest Bóg i jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi,
człowiek, Chrystus Jezus, który wydal siebie samego na okup za wszystkich,
jako świadectwo we właściwym czasie (1 Tm 2,5-6).
Bóg jest jedynym źródłem zbawienia, pośrednikiem jest Jezus w swoim człowieczeństwie. On odkupił cały świat, i w Nim zjednoczona jest cała ludzkość. Jest On naszym Zbawcą (Tt 1,4; 3,6). Zbawienie człowieka jest wyłączną łaską Boga (2 Tm 1,9; Tt 3,5). Ta zbawcza perspektywa teologiczna staje się nieustannym odniesieniem dla kształtowania całego życia kościelnego. Wszelkiego rodzaju urzędy i posługi wewnątrzkościelne, o których mówią Listy pasterskie, mają przyczyniać się do budowania Kościoła, jako domu Bożego.
ks. dr Tomasz Siuda
